Το «Ηλιοτρόπιο του Φερεκύδη» στην Σύρο

 

Πρόσφατη έρευνα του Ε.Μ.Π. έδειξε, ότι αυτό, που εδώ και πολλές δεκαετίες χρησιμοποιούν οι χωρικοί για την άντληση νερού στην περιοχή Αι-Μιχάλη της Σύρου, δεν είναι πηγάδι. Πρόκειται για τελειότατη πανάρχαια κατασκευή, ένα ηλιακό παρατηρητήριο, στο οποίο υπολογίζεται η φαινομένη κίνηση του Ήλιου καθ’ όλο το έτος, και σηματοδοτούνται με ακρίβεια οι εποχές, οι ισημερίες, οι τροπές κ.τ.λ.

Το «Ηλιοτρόπιο του Φερεκύδη», όπως ονομάσθηκε (στο Σύρο φιλόσοφο αποδίδεται η κατασκευή ή η τελειοποίηση μέρους του έργου), αποτελεί έναν ακόμη κρίκο της μακράς «αλυσίδας» της αρχαίας συριανής επιστημονικής παράδοσης, όπως περιγράφεται σε μυθολογικές και ιστορικές πηγές και διασώζεται αποτυπωμένη σε βραχογραφίες, αλλά και στα κυκλαδικά ειδώλια, τα οποία δεν κατασκευάζονταν για λατρευτικούς ή διακοσμητικούς απλώς λόγους, όπως νομίζεται, αλλά ήταν ακριβέστατα φορητά επιστημονικά όργανα, που χρησιμοποιούνταν για τους ίδιους υπολογισμούς, όπως και το Ηλιοτρόπιο, μπορούν δε να χρησιμοποιηθούν ακόμη και σήμερα με άριστα αποτελέσματα.



Η ανατολή του Ήλιου στο ύψωμα Γερούσι της Σύρου στις 21 Μαρτίου· στο βάθος διακρίνεται η Δήλος. Από εκεί ανατέλλει ο Ήλιος κατά τις ισημερίες. Η Σύρος είναι η μοναδική στεριά, απ’ όπου φαίνεται από ψηλά η Δήλος («καθύπερθεν», «Οδύσσεια», ο 404), καθ’ ότι έχει τετραπλάσιο υψόμετρο από αυτήν, και μόνον εκεί επιβεβαιώνεται ο μύθος, σύμφωνα με τον οποίο ο Απόλλων γεννιέται στις 21 Μαρτίου, την ημέρα της Άνοιξης, στη Δήλο.

Η ιδιαιτερότητα της γεωργραφική θέσης της Σύρου

Η Σύρος βρίσκεται ακριβώς δυτικά της Δήλου· την περιγράφει στην «Οδύσσεια» ο πιστός χοιροβοσκός του Οδυσσέα, Εύμαιος (του οποίου ο πατέρας ήταν βασιλιάς εκεί) επισημαίνοντας, ότι εκεί τρέπεται ο Ήλιος: «Υπάρχει κάποιο νησί, που ονομάζεται Συρίη, αν κάπου το άκουσες, καθύπερθεν της Ορτυγίας [σ.σ. το αρχαίο όνομα της Δήλου (Στράβων, Ι 486), όπου γεννήθηκε η Άρτεμις, προσονομαζομένη εξ αυτού Ορτυγία (Σοφοκλέους, «Τραχίνιαι», 214)],όπου τρέπεται ο Ήλιος» (ο 403-404).

…καθύπερθεν της Ορτυγίας [σ.σ. το αρχαίο όνομα της Δήλου (Στράβων, Ι 486)

Ο Ήλιος τρέπεται παντού βεβαίως, αλλά ο Όμηρος το επισημαίνει για τη Σύρο, διότι στο συγκεκριμένο νησί πρέπει να υπήρχε σημαντικό επιστημονικό κέντρο του Κυκλαδικού Πολιτισμού, όπου παρακολουθούσαν τον Ήλιο, τις τροπές του κ.τ.λ., όπως προκύπτει κι από άλλα στοιχεία, που θα παρουσιασθούν στη συνέχεια.

Αμερικανοί επιστήμονες διεξήγαγαν προ ετών έρευνα, προκειμένου να εντοπίσουν τα καταλληλότερα σημεία στον πλανήτη από πλευράς ηλιακών συνθηκών, ώστε να τοποθετήσουν τους δέκτες των δορυφορικών συνδέσεων. Τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν, ότι η μεγαλύτερη ηλιοφάνεια υπάρχει σ’ ένα μικρό νησάκι μεταξύ Δήλου-Σύρου, στο Ψαθονήσι, που επειδή είναι πολύ μικρό, θα τους εγκαταστήσουν στο νότιο μέρος της Σύρου.

Αυτό σημαίνει, ότι οι αρχαίοι γνώριζαν πάρα πολύ καλά για τη γέννηση του Απόλλωνα σε εκείνη την περιοχή, κι ότι η Σύρος αποτελούσε τον ιδανικό τόπο για την παρακολούθηση της φαινομένης κίνησης του Ήλιου. 

Άγνωστες αλλά σημαντικότατες είναι οι βραχογραφίες στο Γερούσι της Σύρου, στις οποίες αποτυπώνονται πανάρχαιες κατακτήσεις του Κυκλαδικού Πολιτισμού. Καταδεικνύουν –όπως και το Ηλιοτρόπιο– την φαινομένη κίνηση του Ήλιου, τις εποχές, τις ισημερίες και τις τροπές στη Σύρο. Στις βραχογραφίες αυτές καταδεικνύεται επίσης η ακριβής θέση του Ηλιοτροπίου και ο τρόπος λειτουργίας του.

Κυκλάδες: Δώδεκα νησιά γύρω από τη Σύρο

Από ύψωμα Γερούσι, όπου βρίσκονται οι εικονιζόμενες βραχογραφίες, κι από το οποίο φαίνεται ο Ήλιος να ανατέλλει τις ισημερίες από τη Δήλο, προέκυψε ο παρακάτω χάρτης. Επάνω και μέσα στον κύκλο βρίσκονται συνολικά δώδεκα νησιά, όσα υπολογίζονταν στην αρχαιότητα οι Κυκλάδες. Προκύπτει δηλαδή, ότι ονόμαζαν τα νησιά Κυκλάδες, όχι επειδή ήταν σε κύκλο γύρω από τη νήσο Δήλο, αλλά γύρω από τη Σύρο και συγκεκριμένα από τον λόφο της Άνω Σύρου, που, πριν κατοικηθεί, ονομαζόταν Μεσοβούνι.

Χάρτης, που προέκυψε από τις βραχο- γραφίες της Σύρου κι επεξηγεί το όνομα Κυκλάδες.

Ηλιοσπηλιά Σύρου - Ηλιοτρόπιο Φερεκύδη

Στα τέλη του ιθ΄ αιώνα το αλέτρι ενός χωρικού, που έσκαβε στην περιοχή Σα Μιχάλη της Σύρου, στη θέση Ελληνικό, σκάλωσε σε μία πέτρα· τη σήκωσε και είδε ένα κατασκεύασμα σαν πηγάδι με σκάλες κ.τ.λ.. Φώναξε τον Γάλλο πρόξενο, που παραθέριζε εκείνη την εποχή στο χωριό, ο οποίος του συνέστησε να μην το πειράξει, διότι κατά τη γνώμη του επρόκειτο για πανάρχαιο μνημείο της Προϊστορικής Περιόδου. Οι χωρικοί όμως άνοιξαν μια τρύπα, έβαλαν ένα μαγκάνι κι άρχισαν έκτοτε να βγάζουν νερό.

Πρόσφατα ένας παλαιός ναυτικός, αρχαιοδίφης και ερευνητής του Κυκλαδικού Πολιτισμού, ο κ. Λούης Ρούσσος, παρατήρησε, ότι κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο η σκιά της υπερκείμενης ανώτατης οριζόντιας πλάκας του «πηγαδιού» συνέπιπτε με την ακμή του βορειότερου λίθου, του υπερκείμενου της κάλυψης του διαδρόμου του. Μελετώντας δε τις βραχογραφίες της Σύρου και το φρέαρ διαπίστωσε, ότι τελικά έκαναν ακριβώς την ίδια δουλειά: Κατέγραφαν κι υπολόγιζαν τις κινήσεις του Ήλιου.

Εξασφάλισε λοιπόν από ένα Συριανό εφοπλιστή (ο οποίος αγαπάει τον τόπο του, αλλά επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του) τη χρηματοδότηση έρευνας, κι έτσι συγκροτήθηκε επιστημονική ομάδα από το Ε.Μ.Π. με επί κεφαλής τον καθηγητή της Αρχιτεκτονικής Σχολής κ. Ι. Στεφάνου.

Αυτό, που προξένησε εντύπωση εξ αρχής στην ομάδα, ήταν, ότι αποκλειόταν να πρόκειται για ένα απλό πηγάδι για ύδρευση, ιδιαίτερα στη συγκεκριμένη θέση, όπου κατά την αρχαιότητα δεν υπήρχε στην περιοχή παρά μόνο μία μικρή πολίχνη. Δεν μπορεί να έφτιαξαν μία τέτοια μνημειώδη κατασκευή, προκειμένου κάποιες οικογένειες να παίρνουν νερό και μάλιστα με ιδιαίτερες δυσκολίες, δεδομένου, ότι ανθρωπομετρικά δεν είναι ιδιαίτερα αποδοτικό στη χρήση του, όπως είναι πολλά άλλα σωζόμενα αρχαία υδρευτικά έργα (π.χ. Τίρυνθας και Μυκηνών της Μυκηναϊκής Εποχής, Περαχώρας της Κλασικής Εποχής κ.α.).

Ο φιλόσοφος Φερεκύδης (στ΄ αι. π.Χ.) υπήρξε πιθανόν μαθητής του Πιττακού του Μυτιληναίου, ήταν σύγχρονος του Θαλή του Μιλήσιου, ο οποίος τον εκτιμούσε ιδιαίτερα, και δάσκαλος του Πυθαγόρα.

Επάνω από την αρχαία κατασκευή υπάρχει μια ζώνη δύο περίπου μέτρων με ξερολιθιές. Το έργο αποτελείται από δύο μέρη: το κυκλικό μέρος, που είναι το φρέαρ με λίθινη επένδυση ευρυνόμενη προς τα κάτω, κι από ένα επίσης λιθεπένδυτο διάδρομο με βαθμίδες, μέσω των οποίων υπήρχε πρόσβαση στο φρέαρ. Σήμερα είναι προσπελάσιμο μόνο από επάνω. Ενώ δηλαδή αρχικά ήταν προσπελάσιμο από τα βόρεια μέσω του διαδρόμου και των βαθμίδων, κατέστη απροσπέλαστο από εκεί κι έτσι τώρα μοιάζει με ένα κοινό κατακόρυφο φρέαρ. Το συνολικό του βάθος είναι 12,75 μέτρα, αλλά το καθαρό βάθος του αρχαίου έργου είναι γύρω στα δέκα μέτρα.

Όλα τα αυθεντικά δομικά στοιχεία του έργου είναι δομημένα με ποικίλου μεγέθους τεμάχια (αρκετοί λίθοι είναι μακρύτεροι του 1 μέτρου) πολύ καλής ποιότητας ασβεστολιθικού πετρώματος. Οι λίθοι είναι κατεργασμένοι στις όψεις, ενώ οι επιφάνειες έδρασης είναι τόσο επίπεδες, ώστε να διασφαλίζουν άριστη μεταβίβαση των φορτίων και πολύ καλή εμφάνιση οριζοντίων αρμών.

Το Ηλιοτρόπιο, όπως φαίνεται σήμερα. Αριστερά: Εξωτερική άποψη. Οι μικρές πέτρες γύρω–γύρω είναι μεταγενέστερες κατασκευές· ορισμένες ίσως είναι παρεμβάσεις-διορθώσεις του Φερεκύδη. Δεξιά: Το φρέαρ, όπως φαίνεται από επάνω, ενώ το φως του Ήλιου περνάει από το στόμιο και φωτίζει ένα σκαλοπάτι.

Η κατασκευή του διαδρόμου παρουσιάζει πρόσθετο ενδιαφέρον, λόγω της ισχυρής προς τα άνω σύγκλισης των πλευρικών τοιχωμάτων του και της παρουσίας μεγάλων καλυπτήριων πλακών στο άνω μέρος του. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η κλίση των τοιχωμάτων, επειδή στο μεν φρέαρ είναι ισχυρότερη στη νότια πλευρά, μηδενιζόμενη σχεδόν προς την βόρεια (δηλαδή προς το μέρος του διαδρόμου), στον δε διάδρομο είναι ισχυρότερη στη δυτική πλευρά.

Ο διάδρομος βρίσκεται ακριβώς επάνω στον αστρονομικό μεσημβρινό. Στα φύλλα της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού μόνον ο μεσημβρινός των Αθηνών βλέπει τον Βόρειο Πόλο. Ο άξονας του φρέατος βλέπει στον Βόρειο Πόλο και μάλιστα μισή μοίρα αριστερά από τον Πολικό, δηλαδή προς την Μεγάλη Άρκτο, εκεί που είναι ακριβώς ο αληθινός Βόρειος Πόλος.

Όλη αυτή η κατασκευή του φρέατος με τη μνημειώδη είσοδο του λαξευμένου βράχου δεν μπορεί να δικαιολογεί, ότι έγινε για την άντληση ύδατος από τους ελάχιστους κατοίκους της περιοχής· εξ άλλου η κατασκευή δεν είναι καθόλου εργονομική:

• Το τελευταίο σκαλοπάτι για παράδειγμα είναι τόσο στενό, που δεν χωράει πόδι ανθρώπου να πατήσει, παρά μόνο πλάγια. Δηλαδή, αν κάποιος ήθελε να πιάσει νερό, θα έπρεπε να γυρίσει πλάγια σε πολύ στενό χώρο.
• Ο διάδρομος δεν χωράει άνθρωπο με μια υδρία στον ώμο. Γιατί να κάνουν μια τόσο μεγάλη κατασκευή, τόσο λεπτομερή και τόσο ακριβή, και να δυσκολεύεσαι να βάλεις νερό και να μεταφέρεις την υδρία;
• Ένα από τα σκαλοπάτια έχει μια μικρή εγκοπή, η οποία είναι ό,τι χειρότερο, για να πέσει ένας άνθρωπος, που κατεβαίνει. (Στο συγκεκριμένο σκαλοπάτι προσπίπτει το φως του Ήλιου, συγκεκριμένη εποχή του χρόνου.)
• Σε διάφορες εποχές του χρόνου το νερό υπερβαίνει το στηθαίο και καλύπτει τα τρία πρώτα σκαλοπάτια, οπότε η άντληση νερού γίνεται ακόμα δυσκολότερη.

Αφού αποτυπώθηκε και μελετήθηκε το έργο, προέκυψε, ότι και βέβαια δεν πρόκειται για πηγάδι, αλλά για ένα ακριβέστατο αρχαίο ηλιακό παρατηρητήριο, το οποίο παρακολουθεί την φαινομένη κίνηση του Ήλιου και σηματοδοτεί το χρόνο, όλες τις εποχές, τις ισημερίες, τις τροπές κ.τ.λ..

Σχεδιαστική αποτύπωση του Ηλιοτροπίου με σημειωμένα τα σημεία, όπου
προσπίπτουν οι ακτίνες του Ηλίου τις διάφορες εποχές.

Η εξαιρετική λιθοδομή της κατασκευής, που αποτελεί το μοναδικό αντικειμενικό στοιχείο, επί του οποίου μπορεί να στηριχθεί μια χρονολόγηση, σε συνδυασμό με την παράδοση, σύμφωνα με την οποία ο Φερεκύδης μελετούσε σε μια σπηλιά τις κινήσεις του Ήλιου, οδήγησε στο συμπέρασμα, ότι ίσως ο Φερεκύδης να ήταν ο κατασκευαστής του έργου.

Ήταν όμως ο Φερεκύδης ο πρώτος, που κατασκεύασε ένα τέτοιο έργο, η προϋπήρχε ανάλογη επιστημονική παράδοση στη Σύρο; Ο Αρίσταρχος ο Σαμόθραξ, ο οποίος ήταν διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους και που θεωρείται ως ο νεώτερος αναλυτής και ερμηνευτής των Ομηρικών Επών, αναφέρει, ότι την Ομηρική Εποχή υπήρχε ηλιοσπηλιά στη Σύρο, με την οποία μετρούσαν τις τροπές του Ήλιου.

Επομένως δεν πρέπει να ήταν ο φιλόσοφος ο αρχικός κατασκευαστής του έργου, αλλά υπήρχε ήδη ένα σταθερό υπόβαθρο μιας μακραίωνης επιστημονικής παράδοσης του Κυκλαδικού Πολιτισμού, την οποία συνέχισε και τελειοποίησε ο Φερεκύδης. Ένα μέρος της κατασκευής –το κατώτερο διασωζόμενο– ίσως δεν έγινε την Κλασική Εποχή, αλλά προϋπήρχε από τους Προϊστορικούς ακόμα Χρόνους. Ενδεχομένως, εάν καθαρισθεί το φρέαρ, καθώς και η γύρω περιοχή, να προκύψουν κι άλλα στοιχεία, που θα βοηθήσουν η θα επιβεβαιώσουν την χρονολόγηση.

Στην εικονιζόμενη κατασκευή με τα τέσσερα ειδώλια υπολογίζονται εύκολα τα ηλιοστάσια και οι ισημερίες. Η κατασκευή έχει γίνει με μουσειακά αντίγραφα κυκλαδικών ειδωλίων από τον κ. Λ. Ρούσσο στην αυλή του σπιτιού του στη Σύρο.

Κυκλαδικά ειδώλια: περιμένοντας τον Ήλιο...

Τα κυκλαδικά ειδώλια κάνουν ακριβώς την ίδια δουλειά, που κάνει το Ηλιοτρόπιο, είναι όμως φορητά και εύκολα στη χρήση τους. Τα χρησιμοποιούσαν, για να μετρούν το χρόνο, να γνωρίζουν πότε αρχίζει και πότε τελειώνει κάθε εποχή για σπορά, θερισμό κ.τ.λ. στην περιοχή των Κυκλάδων. Τα ειδώλια περιμένουν με σταυρωμένα χέρια, ποιά στιγμή θα έρθει ο Ήλιος στα μάτια τους. Οι εποχές οριοθετούνται ανάλογα με το ύψος και την κλίση του κεφαλιού τους:

• Η κλίση του κεφαλιού του αριστερού στην φωτογραφία ειδωλίου είναι 28°. Σε αυτό το ύψος είναι ο Ήλιος το μεσημέρι στις 21 Δεκεμβρίου (χειμερινό ηλιοστάσιο).
• Το δεύτερο από αριστερά ειδώλιο έχει κλίση κεφαλιού 52°. Εκεί βρίσκεται ο Ήλιος στις ισημερίες.
• Το κεφάλι του τρίτου από αριστερά ειδωλίου έχει κλίση 70° και σημαδεύει, όπως κι ένα σκαλοπάτι του Ηλιοτροπίου, την αρχή και το τέλος του καλοκαιριού (13 Μαΐου και 3 Αυγούστου).
• Το κεφάλι του καθιστού ειδωλίου έχει κλίση 76° και σημαδεύει το θερινό ηλιοστάσιο, τη μέση του καλοκαιριού.

Τα εγκυμονούντα κυκλαδικά ειδώλια αντιστοιχούν στην εποχή μεταξύ 3ης Αυγούστου και 21ης Σεπτεμβρίου, όταν η Γη «εγκυμονεί». Το εικονιζόμενο εγκυμονούν ειδώλιο σηματοδοτεί αυτή την εποχή και με κλίση κεφαλιού 52° αναμένει τις ακτίνες του Ήλιου της φθινοπωρινής ισημερίας, που θα σημάνουν το τέλος της εποχής και την αρχή του φθινοπώρου.

Μελετώντας τις βραχογραφίες, το Ηλιοτρόπιο του Φερεκύδη και τα κυκλαδικά ειδώλια προκύπτει, ότι στον Κυκλαδικό Πολιτισμό με επιστημονικό κέντρο τη Σύρο μετρούσαν τις εποχές, με βάση την φαινομένη κίνηση του Ήλιου, ως εξής:

• 13 Μαΐου: Αρχή καλοκαιριού.
• 21 Ιουνίου: Θερινό ηλιοστάσιο, αρχή χρόνου.
• 3 Αυγούστου: Τέλος καλοκαιριού.
• 21 Σεπτεμβρίου: Φθινοπωρινή ισημερία. Αρχή φθινοπώρου.
• 21 Δεκεμβρίου: Χειμερινό ηλιοστάσιο. Αρχή χειμώνα.
• 21 Μαρτίου: Εαρινή ισημερία. Αρχή Άνοιξης.

Δηλαδή:

• 21 Σεπτεμβρίου – 21 Δεκεμβρίου: Φθινόπωρο.
• 21 Δεκεμβρίου – 21 Μαρτίου: Χειμώνας.
• 21 Μαρτίου – 13 Μαΐου: Άνοιξη.
• 13 Μαΐου – 3 Αυγούστου: Καλοκαίρι.
• 3 Αυγούστου – 21 Σεπτεμβρίου: 5η εποχή, κατά την οποία η Γη «εγκυμονεί», για να δώσει τους νέους καρπούς· σε αυτή την εποχή αντιστοιχούν τα εγκυμονούντα ειδώλια του Κυκλαδικού Πολιτισμού.

Γιάννης Λάζαρης Ηλεκτρολόγος-Μηχανολόγος Ε.Μ.Π.

Πηγή

Read more: http://www.syrosagenda.gr/2013/04/blog-post_9176.html#ixzz2ZKdy2JJE

Νέα εντυπωσιακά ευρήματα στον Κεραμεικό

Τα πορτρέτα δύο νεαρών κοριτσιών εντοπίσθηκαν σε πηγάδι από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο

Βαθιά  μέσα  σε  ένα  πηγάδι  της  Κλασικής  εποχής  στον  Κεραμεικό,  δύο νεαρές  Ρωμαίες  περίμεναν  για  αιώνες να  τις βρει  κάποιος  και  να τις  ανεβάσει  πάλι  στο  φως.  Ενα αρχοντόπουλο; Μια  καλή νεράιδα; Εύκολα  θα  μπορούσε  να  στηθεί  ένα  παραμύθι με  ηρωίδες αυτές τις  αρχοντοπούλες,  οι  οποίες  όμως   αντίκρισαν τελικά  και  πάλι τον ήλιο, χάρη σε  μία  αρχαιολόγο την  κυρία Γιούτα Στρότσεκ  του Γερμανικού Αρχαιολογικού  Ινστιτούτου.  Αναπάντεχο  το  εύρημα,  αν  και οποιαδήποτε εργασία  γίνεται σε αρχαιολογικό  χώρο μπορεί να  επιφυλάσσει εκπλήξεις,  τα  δύο μαρμάρινα κεφαλάκια  ήρθαν στο φως  από τον  καθαρισμό ενός πηγαδιού ,  το οποίο  ανήκει  σε λουτρό της Κλασικής εποχής,  που  βρίσκεται   μπροστά στο Δίπυλο.

Εχοντας  λάβει  άδεια  από την  Γ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων για τον καθαρισμό του  πηγαδιού  η επικεφαλής των ανασκαφών του Ινστιτούτου κυρία  Στρότσεκ  χρησιμοποίησε  τέσσερις  αντλίες  για την  άντληση  του νερού,  που  υπήρχε  ακόμη  στο  πηγάδι και στο  βάθος  του  εντοπίσθηκαν  τα  δύο  ρωμαϊκά  πορτρέτα.  Τύχη  αγαθή για το  Ινστιτούτο  που  γιορτάζει  φέτος τα 100 χρόνια των  ανασκαφών του στον  Κεραμεικό 16 Ιουλίου του 1913 ήταν η  έναρξη  γι΄ αυτό το λόγο  άλλωστε τα δύο γλυπτά βρίσκονται  στην  επετειακή  αφίσα των  εορτασμών.

 Η  κατάσταση των  κεφαλιών είναι πολύ  καλή,  παρά τα  δύο  μεγάλα «τραύματα»  που  φέρουν, αφού  είναι  φανερό  ότι  κάποιος  τα  κτύπησε  δυνατά  ώστε  να  σπάσουν και στην συνέχεια τα  πέταξε στο  πηγάδι. Πρόκειται  για μία  βίαιη πράξη,  η  οποία  είναι  άγνωστο  πότε έγινε  και  από  ποιους. Η  χρονολόγηση των  κοριτσιών  πάντως -η μία είναι  νεώτερη από την  άλλη-  τα φέρνει στα  μέσα του 3^ου μ.Χ. αιώνα. Αυτό  προκύπτει  κατά την  κυρία Στρότσεκ από την …κόμμωσή  τους!

Το  γεγονός  ότι τα  μαλλιά τους είναι χτενισμένα  σαν της  Σαλονίνας,  συζύγου  του αυτοκράτορα Γαλλινού  και μητέρας του Βαλεριανού  που  απεικονίζεται  μάλιστα  και σε  νομίσματα της  εποχής  αποτελεί αδιάψευστο τεκμήριο. Διότι  η  μόδα  στην  ενδυμασία,  την  κόμμωση  και το μακιγιάζ δεν  είναι καθόλου  σημερινή  υπόθεση,  το  αντίθετο  ακριβώς! Ο  τρόπος  λοιπόν,  που η «πρώτη  κυρία» της  χώρας χτένιζε τα  μαλλιά  της  ήταν αναμφισβήτητα  το πρότυπο  και για  όλες  τις απλές  γυναίκες. Αν  και στην περίπτωσή τους η  κυρία Στρότσεκ θεωρεί  ότι ανήκαν σε  μία επιφανή  οικογένεια και  επιπλέον ότι  τα αγάλματά τους  είχαν  στηθεί  μαζί. Αυτό θα  πρέπει  να  συνέβη κάπου ανάμεσα στο 253-268 μ.Χ.. 

Αλλά  και το  ίδιο  το πηγάδι θεωρείται εντυπωσιακό ως  κατασκευή,  αφού  είναι  πετρόχτιστο  και επενδεδυμένο με υδραυλικό ασβεστοκονίαμα   εξαιρετικής  ποιότητας. Αλλωστε έμεινε σε χρήση περί τα 800 χρόνια  (5^ος π.Χ. – 6^ος μ.Χ).

Να  σημειωθεί ότι το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο   πραγματοποιεί από  πέρυσι νέο   πρόγραμμα αναστηλώσεων και συντήρησης των μνημείων του Κεραμεικού,  που αφορούν  εκτός  από το  λουτρό με το  πηγάδι  του,  την Ιερά Πύλη,  ταφικά μνημεία και  ένα ιερό της θεάς Αρτεμης Σωτείρας  ενώ σε συνεργασία με την Γ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων γίνεται  και η αναστήλωση του μοναδικού ναΐσκου του Αγάθωνος στην ταφική οδό.

Για τη δημοσίευση των ερευνών στον Κεραμεικό  μάλιστα το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο έχει ιδρύσει την ειδική σειρά «Kerameikos – Ergebnisse der Ausgrabungen» στην  οποία περιλαμβάνονται  ήδη  19 τόμοι σχετικά με τα έθιμα ταφής της αρχαίας Ελλάδας, την αρχαία αρχιτεκτονική και την τοπογραφία της αρχαίας Αθήνας. Η επέτειος των 100 ετών φέτος από την  έναρξη των ανασκαφών του Ινστιτούτου συμπίπτει εξάλλου με την δημοσίευση ενός νέου επιστημονικού οδηγού για τα μνημεία του Κεραμεικού από τη διευθύντρια της ανασκαφής και βαθιά γνώστρια των νεκροταφείων  της αρχαίας Αθήνας που  ήταν σε συνεχή χρήση για πάνω από 1600 χρόνια κυρία  Γιούτα Στρότσεκ.

 

http://www.tovima.gr

Πηγή: http://www.aragma.gr/arthro/%CE%BD%CE%AD%CE%B1-%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%85%CF%80%CF%89%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AC-%CE%B5%CF%85%CF%81%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%BA%CE%B5%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%B5%CE%B9%CE%BA%CF%8C

Το μεγαλύτερο και πιο εντυπωσιακό ταφικό μνημείο στην Ελλάδα αποκαλύπτεται βήμα βήμα στον αρχαιολογικό χώρο της Αμφίπολης

Η σκαπάνη της αρχαιολόγου Αικατερίνης Περιστέρη έφερε στο φως τα τρία τέταρτα του μεγαλοπρεπούς μνημείου, το οποίο έχει περιστύλιο μήκους περίπου 500 μέτρων και ύψους τριών.

Γράφει ο Αλέκος Παπαδόπουλος 

Το μυστικό της Αμφίπολης
Κανείς δεν μπορεί να πει οτιδήποτε με κατηγορηματικό τρόπο, πριν μας ενημερώσουν επισήμως οι αρχαιολόγοι ότι άνοιξαν τον τάφο και ότι φώτισαν τα ευρήματα οι αχτίδες του Ήλιου της Μακεδονίας.

Η αρχική και πολύ προσεκτική εκτίμηση της αρχαιολόγου Αικατερίνης Περιστέρη είναι ότι ο τάφος ανήκει στη Ρωξάνη και στο γιο που απέκτησε με τον Μέγα Αλέξανδρο. Η ίδια είχε εκφράσει την εκτίμηση της , με κάθε επιφύλαξη , πριν από λίγο καιρό , στην 26η επιστημονική συνάντηση με θέμα « Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη».
Όπως όλα δείχνουν, πρόκειται για τον τάφο της Ρωξάνης και του Αλέξανδρου ( γιου του Μεγάλου Αλεξάνδρου)», είχε πει χαρακτηριστικά.

Το μνημείο είναι καλυμμένο από ποταμίσια άμμο και κοκκινόχωμα, σχηματίζοντας ένα μεγάλο τύμβο που μοιάζει με λόφο. Αποτελείται από έναν εσωτερικό τοίχο από πωρόλιθο επενδυμένο με μεγάλα παραλληλόγραμμα κομμάτια θασίτικου μαρμάρου, διατηρημένο σε άριστη κατάσταση.

Το Λιοντάρι της Αμφίπολης στην κορυφή του τάφου
Ο αρχιτέκτονας Μ. Λεφαντζής κατάφερε και ταυτοποίησε τα μαρμάρινα κομμάτια που αποτελούν το βάθρο του Λέοντα της Αμφίπολης με τα κομμάτια της μαρμάρινης επένδυσης του τύμβου της Ρωξάνης. Σύμφωνα με την παρουσίαση της μελέτης του αρχιτέκτονα, το γνωστό σε όλους μας Λιοντάρι της Αμφίπολης και ο τάφος της Ρωξάνης και του μικρού Αλέξανδρου αποτελούσαν ένα ενιαίο μνημείο. Το Λιοντάρι τοποθετείται στο κέντρο και στο υψηλότερο σημείο του τύμβου.
Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Κάσσανδρος είχε στείλει τη Ρωξάνη και το μικρό Αλέξανδρο στην Αμφίπολη, όπου στη συνέχεια τους θανάτωσε. Το ταφικό μνημείο κατασκευάστηκε από τον αγαπημένο αρχιτέκτονα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Δεινοκράτη.

Η ταφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε στη Βαβυλώνα το 323 π.Χ. Εκεί οι νεκροί, κατά τους Ηρόδοτο , Στράβωνα και Στοβαίο, δε μουμιοποιούνταν ούτε καίγονταν , αλλά θάβονταν τοποθετημένοι μέσα σε μέλι ή κερί. Το ίδιο έγινε, όπως προκύπτει , και με τη σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σύμφωνα με την επιθυμία του, θέλησε να ταφεί στην πατρική του γη, αλλά ήταν πολύ δύσκολο να μεταφερθεί έως εκεί η σορός του. Έτσι , η αναζήτηση του τάφου του έως σήμερα είναι μια συναρπαστική αρχαιολογική περιπέτεια.

Το 321, σχεδόν δύο χρόνια μετά το θάνατο του Αλέξανδρου, ο Αρριδαίος ολοκλήρωσε την κατασκευή της αρμάμαξας που θα μετέφερε τη σορό του στρατηλάτη. Κατά τον Διόδωρο τον Σικελιώτη , όταν η πομπή έφτασε στα σύνορα της Συρίας με την Αίγυπτο, τη συνάντησε ο Πτολεμαίος Α΄, επικεφαλής στρατιωτικής δύναμης , και μετέφερε με τιμές την αρμάμαξα στην Αλεξάνδρεια. Εκεί έχτισε τέμενος αντάξιο του Αλεξάνδρου και τον ενταφίασε.

Κατά μια άλλη επικρατούσα άποψη, η ταριχευμένη σορός του θάφτηκε προσωρινά στη Μέμφιδα, πρωτεύουσα του αρχαίου βασιλείου της φαραωνικής Αιγύπτου, κοντά στο Κάιρο. Κατόπιν , μεταφέρθηκε στην Αλεξάνδρεια από τον ίδιο Πτολεμαίο κι εκεί παρέμεινε θαμμένος γύρω στα 700 χρόνια. Έπειτα, ο Πτολεμαίος Φιλοπάτωρ συγκέντρωσε σ’ ένα μοναδικό τάφο τα λείψανα των προγόνων του γύρω από αυτά του στρατηλάτη.

Πάντως, όπως μαρτυρείται από τις πηγές, η μεταφορά οστών σε τεφροδόχους είναι μια αρκετά συνηθισμένη αρχαία πρακτική, ενώ, παράλληλα, για τους Έλληνες αποτελούσε ιερή παράδοση η μετακομιδή στη γενέτειρα γη των οστών βασιλέων που πέθαιναν σε ξένους τόπους. Κάπως έτσι άρχισε η ανολοκλήρωτη ακόμη οδύσσεια της ανακάλυψης του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, με την Αλεξάνδρεια , τις Αιγές, τη Θάσο ακόμη και την Αυστραλία να …διεκδικούν το ρόλο της αλεξανδρινής Ιθάκης. Εξάλλου, μια προφητεία υποσχόταν ευημερία στον τόπο όπου θα θαβόταν ο μέγας στρατηλάτης.

Ο ρόλος της Αμφίπολης και το Ταφικό Μνημείο
Την περίοδο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Αμφίπολη και το επίνειό της στο Αιγαίο είχαν εξελιχθεί σε πολύ σημαντική ναυτική βάση των Μακεδόνων και γενέτειρα τριών σημαντικών ναυάρχων , του Νέαρχου, του Ανδροσθένη και του Λαομέδοντα. Από εκεί ξεκίνησε και ο στόλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου για την Ασία. Στην ελληνιστική εποχή , άποικοι από την πόλη ίδρυσαν – με προτροπή του Σελεύκου – μια ομώνυμη πόλη στις όχθες του Ευφράτη , επί της παλαιότερης αραμαϊκής Θαψάκου.

Όπως αναφέρει και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης , ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν θαυμαστής της Αμφίπολης και σκόπευε να φτιάξει ένα μεγαλοπρεπή ναό για να τιμήσει την πόλη απ’όπου απέπλευσε το 334 π.Χ. ο στόλος του για την εκστρατεία στην Ασία.
Ο ταφικός περίβολος που ήρθε στο φως στην αρχαία Αμφίπολη είναι, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους , μοναδικός στο είδος του. Και , όπως έχει επισημάνει η προϊσταμένη της ΚΗ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων , Αικατερινή Περιστέρη , « δεν έχει βρεθεί πουθενά ανάλογος περίβολος , ούτε στη Βεργίνα , ούτε στις Αιγές. Περικλείει σίγουρα σημαντικά ταφικά μνημεία, στα οποία σκοπεύουμε να φτάσουμε. 

Χρονολογείται στην περίοδο της δολοφονίας της Ρωξάνης το 311 π.Χ. Πρόκειται για κάτι εξαιρετικά σημαντικό».
Η ανασκαφική έρευνα στον τύμβο « Καστά» της αρχαίας Αμφίπολης συνεχίζεται και μέρα με τη μέρα ολοκληρώνεται το παζλ της ιστορίας , με το Λιοντάρι της Αμφίπολης να στέκει αγέρωχο , αποκαλύπτοντας τη σημαντικότητα των ανασκαφικών ευρημάτων που ξετυλίγουν το κουβάρι της ζωής του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Ένας παλιός θρύλος των κατοίκων της Αμφίπολης λέει πως κάπου εκεί βρίσκεται « ένας τρανός βασιλιάς». Και στη μοναδική φυσιογνωμία του Μεγάλου Αλεξάνδρου η ιστορία πλέκεται με τους θρύλους, τους μύθους , τη φαντασία. Ίσως κάποια βγουν αληθινά…

Γιώργος Βογιατζής : « Βασιλικό σημάδι»
Ο δήμαρχος Αμφίπολης , Γιώργος Βογιατζής, δούλεψε στα νεανικά του χρόνια στην ανασκαφή , υπό την εποπτεία του καθηγητή Δημήτρη Λασκαρίδη, ο οποίος πίστευε πως επρόκειτο για τον τάφο της Ρωξάνης , της γυναίκας του Μεγαλέξανδρου. Οι αφηγήσεις που είχε ακούσει από παιδί, από τους μεγαλύτερους τον συνεπήραν. Και όταν βρέθηκε στο δημαρχιακό θώκο, βοήθησε όσο μπόρεσε αυτήν την ανασκαφή. Αναφορικά με την ανασκαφή που γίνεται στην περιοχή είπε στον « ΑτΚ» :
« Ως πολίτης και ως δήμαρχος αγαπάω τον τόπο μου. Ενδιαφέρομαι ως άνθρωπος και ως κάτοικος. Πριν από ένα μήνα , επισκέφτηκα τον τύμβο με τον Σταύρο Μπένο από το « Διάζωμα» μαζί με τον αρχαιολόγο Πέτρο Θέμελη. Σε εκείνη την επίσκεψη που κάναμε άρχισε να βγαίνει στο φως ο ταφικός περίβολος στην πλήρη του μορφή, όπως ήταν στην αρχαιότητα. Ήταν εντυπωσιακό, αφού το κάτω μέρος ήταν βαμμένο με χρώματα μπλε , τιρκουάζ. Ο κ. Θέμελης, που ανέσκαψε την αρχαία Μεσσήνη, ενθουσιάστηκε και είπε πως είναι ένα σπουδαίο , μεγάλο μνημειακό συγκρότημα.
Κι επειδή η ανασκαφή έχει μεγάλη σημασία, η Πολιτεία αγκάλιασε το έργο και μπορώ να σας πω πως εδώ ήρθαν και συνέβαλαν στη χρηματοδότηση ο πρώην υπουργός Πολιτισμού, Κωνσταντίνος Τζαβάρας , ο υπουργός Μακεδονίας – Θράκης , Θόδωρος Καράογλου , ο περιφεριάρχης Κεντρικής Μακεδονίας , Απόστολος Τζιτζικώστας, αλλά και ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΝΔ, Μάκης Βορίδης. 

Και πώς να μην ενθουσιαστούν όλοι αυτοί, αφού το μεγαλειώδες μνημειακό συγκρότημα είναι στραμμένο προς την Ανατολή, δεν είναι δίπλα στο νεκροταφείο, και από το σημείο της τούμπας βλέπεις τη θάλασσα του Στρυμονικού κόλπου, την αρχαία Αμφίπολη, τον ποταμό Στρυμόνα και την αρχαία λίμνη Κερκινίτης. Εκεί όπου ναυτολογήθηκαν και τα 120 καράβια του Μεγάλου Αλεξάνδρου που ξεκίνησαν την εκστρατεία.
Βλέπεις τον κάμπο των Σερρών και της Δράμας , το Παγγαίο, είναι στο σημείο της Ανατολής και αυτό μπορεί να είναι βασιλικό σημάδι, όπως λένε οι κάτοικοι από γενιά σε γενιά, για τον τρανό βασιλιά».

 ttp://history-of-macedonia.com

Πηγή:http://www.analystsforchange.org/2013/07/blog-post_7971.html#more